W dniu 3 stycznia 2022 r. Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) opublikował finalną wersję wytycznych ESMA dotyczących niektórych aspektów dyrektywy MiFID II w sprawie adekwatności. Dokument obejmuje 13 głównych wytycznych w zakresie przeprowadzania oceny odpowiedniości i adekwatności na podstawie art. 55-57 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2017/565.
Wytyczne obejmują więc m.in. następujące obszary działalności firm inwestycyjnych związanych z oceną odpowiedniości:
- informowanie klientów o celu oceny odpowiedniości,
- realizację zasad know your client oraz know your product,
- zakres informacji zbieranych od klientów,
- wiarygodność i aktualność informacji o kliencie,
- zakres informacji o kliencie w przypadku klientów będących osobami prawnymi lub innymi jednostkami organizacyjnymi,
- dopasowanie klientów do produktów,
- sytuacje, w których wymagana jest ocena odpowiedniości.
Wśród najistotniejszych wymogów określonych w wytycznych należy uwzględnić następujące:
- W ramach projektowania procesu badania odpowiedniości firmy inwestycyjne powinny unikać stwarzania wrażenia, że to klient decyduje o adekwatności usługi lub produktu, lub że to klient decyduje, która usługa lub produkt odpowiada jego wiedzy i doświadczeniu – obowiązki te wykonuje firma inwestycyjna.
- W przypadku gdy firmy inwestycyjne przeprowadzają badanie odpowiedniości poprzez kanał internetowy, bez jakiejkolwiek fizycznej interakcji z klientem, powinny upewnić się, że pytania zadawane klientom są wystarczająco szczegółowe oraz zostaną prawidłowo zrozumiane przez klienta.
- Klient każdorazowo w ramach odpowiedzi na pytania powinien mieć możliwość udzielenia odpowiedzi „Nie wiem”, aby uniknąć przypadków zgadywania przez klienta poprawnej odpowiedzi, co spowoduje pozyskanie od klienta nierzetelnych informacji.
- Firmy inwestycyjne powinny wdrożyć mechanizmy uniemożliwiające klientowi wielokrotne powtarzanie kwestionariusza w celu „przetestowania”, które odpowiedzi są potrzebne do uzyskania pożądanego dla niego wyniku. Dobrą praktyką jest stosowanie przez firmy inwestycyjne różnych zestawów ankiet/testów, gdy klient prosi o ponowne wypełnienie ankiety, lub stosowanie w takich przypadkach okresu przejściowego.
- Pytania na potrzeby badania odpowiedniości powinny być skonstruowane w taki sposób, aby klient nie dokonywał samooceny własnej wiedzy i doświadczenia – w ocenie ESMA klienci mogą mieć bowiem skłonności do przeceniania swojej wiedzy. Firmy inwestycyjne w tym celu powinny unikać stosowania pytań typu „tak/nie”, a samoocena klienta powinna być równoważona kryteriami o charakterze obiektywnym.
- Firmy inwestycyjne powinny sprawdzać wiarygodność, dokładność i spójność informacji zebranych o klientach, zamiast polegać wyłącznie na tym, że klient ma obowiązek przekazania prawidłowych, aktualnych i kompletnych danych na potrzeby oceny odpowiedniości.
- W przypadku, gdy podczas przeprowadzania oceny odpowiedniości występuje możliwość ingerencji pracownika firmy inwestycyjnej (ocena przeprowadzana podczas bezpośrednich spotkań z klientem lub rozmów telefonicznych), jednostki kontrolne firmy inwestycyjnej powinny weryfikować nagrania rozmów lub notatki ze spotkań z klientami w celu monitorowania, czy pracownicy sprzedaży wypełniają należycie obowiązki dotyczące przeprowadzania oceny odpowiedniości.
Odnosząc się zaś do wpływu na biznes przedmiotowych wytycznych, wskazać należy, że firmy inwestycyjne powinny zweryfikować, czy aktualnie stosowane praktyki oraz ankiety/testy wiedzy i doświadczenia na potrzeby badania odpowiedniości klientów zapewniają zgodność z oczekiwaniami ESMA przedstawionymi w opublikowanych wytycznych.
Kacper Czyżewski